Historia naszej wsi i szkoły

 

 

     Historia naszej wsi sięga 1350 roku. Jodłówka powstała w wyniku akcji osadniczej kierowanej przez króla Kazimierza Wielkiego. Pierwsze wzmianki o szkole w naszej miejscowości pochodzą z roku 1848. Jej powstanie wiąże się ściśle z dziejami naszego regionu i państwa. Zajęcie Ziemi Bocheńskiej przez Austriaków podczas I rozbioru Polski w 1772 r. stanowiło również dla oświaty, szkolnictwa i kultury moment przełomowy. Istniejące na tym terenie placówki szkolne uległy likwidacji. Władze austriackie przystąpiły do organizowania szkolnictwa opartego na wzorach i podręcznikach niemieckich. Powstała wówczas Tymczasowa Szkoła Trywialna w Bochni podniesiona organizacyjnie do rangi Szkoły Głównej w 1784 r.

     Dekret nadworny cesarza Józefa II z 1783 r. dał podstawy prawne do organizowania szkół trywialnych, filialnych oraz parafialnych. Każda parafia miała mieć szkołę obejmującą wszystkie dzieci w wieku szkolnym. W parafiach dopuszczano tworzenie szkół o różnym stopniu organizacyjnym, a mianowicie szkół trywialnych, filialnych i parafialnych. Teoretyczne założenia cesarza Józefa II okazały się niełatwe w realizacji. Za jego panowania na terenie naszej gminy, nie powstała ani jedna szkoła trywialna. Zmiany na tronie Habsburgów na dalszy plan odsunęły wcześniejsze zamierzenia oświatowe.

     W 1805 r. wydano Polityczną Ustawę Szkolną, obowiązującą w Galicji do roku 1873. Dzieliła ona szkoły początkowe na cztery kategorie: szkoły główne, niższe szkoły realne i szkoły żeńskie lokalizowane w większych miastach, zaś szkoły trywialne w miasteczkach i wsiach. Dopuszczalne były jeszcze niżej stojące w hierarchii oświatowej od trywialnych - szkoły filialne i parafialne. Polityczna Ustawa Szkolna podporządkowywała całą oświatę ludową władzom wyznaniowym. W szkołach niższego typu popierane było łączenie funkcji nauczycielskich z czynnościami sług kościelnych, szczególnie organistów.

     Rozbudowa sieci szkolnej w miasteczkach i wsiach powiatu bocheńskiego w pierwszej połowie XIX wieku postępowała niezwykle powoli. Przyczyny tego tkwiły w ustroju pańszczyźnianym, w którym feudalni posiadacze ziemscy, nie byli zainteresowani w krzewieniu oświaty, nawet elementarnej, wśród poddanej ludności wiejskiej. Rząd austriacki pozostawiał też swobodę postępowania, znosząc zarówno obowiązek zakładania szkół w dobrach prywatnych, jak i też przymus szkolny dla dzieci.

     Zmiany na lepsze miały miejsce w dobie Wiosny Ludów, gdy ludność wiejska stała się panem swojej woli, a samorządy gminne mogły decydować o najżywotniejszych interesach wsi. Zniesienie poddaństwa przyspieszyło proces powstawania nowych szkół. Na lata 1848 - 1849 przypadło uruchomienie szkoły parafialnej w Rzezawie i szkółki filialnej w Jodłówce. Funkcję patrona przejęła gmina i plebania, z pominięciem właściciela dóbr oraz władz państwowych. Szkoły te nastawione były na nauczanie religii, czytania, pisania i rachunków. Szkoły parafialne i filialne od szkół trywialnych różniły się niższymi kwalifikacjami kadry nauczycielskiej i niższym jej wynagrodzeniem oraz bez względu na ilość dzieci, zawsze były jednoklasowymi. Brakowało w tym czasie jednolitych przepisów dotyczących finansowania działalności oświaty. Niskie, nie wystarczające nawet na skromne utrzymanie wynagrodzenie, było przyczyną trudności w obsadzie posad nauczycielskich, szczególnie na początku drugiej połowy XIX wieku.

     Nowy etap w rozwoju szkolnictwa elementarnego, zwanego powszechnie szkolnictwem ludowym, otworzyła w Galicji ustawa o zakładaniu i utrzymaniu publicznych szkół ludowych oraz obowiązku posyłania do nich dzieci z 1873 roku. Wprowadziła ona sześcioletni powszechny obowiązek szkolny dla dzieci w wieku 6 - 12 lat oraz uregulowała sprawy finansowe związane z utrzymywaniem i zakładaniem placówek oświaty ludowej.

Realizacja ustawy o powszechnym przymusie szkolnym kosztowała ludność Ziemi Bocheńskiej wiele trudu, wysiłku i wyrzeczeń. Nie zawsze starczało środków na wystawienie nawet skromnego budynku szkolnego. Szkoły ludowe w gminach biednych mieściły się często w budynkach drewnianych, krytych słomą o jednej izbie lekcyjnej. Tak było między innymi w Jodłówce.

     Program nauki w szkole ludowej nawet jednoklasowej, obejmował religię, język wykładowy, rachunki, śpiew, geografię, przyrodę, historię i fizykę, dla dziewcząt roboty ręczne, a dla chłopców gimnastykę i jako przedmiot nadobowiązkowy - naukę zręczności.

Przebudowa systemu oświatowego w 1893 roku na dwutypowy - miejski i wiejski, pociągnęła za sobą zasadnicze zmiany programowe. Szkoły typu miejskiego pozostały nadal szkołami o charakterze ogólnokształcącym, z nastawieniem na przygotowanie młodzieży do szkół średnich i zawodowych, zaś szkołom wiejskim powierzono kształcenie dzieci pod kątem potrzeb zawodu rolnika. Wprowadzone do szkół wiejskich - „nauka gospodarstwa wiejskiego" dla chłopców i „nauka gospodarstwa domowego" dla dziewcząt, stały się przedmiotami głównymi, wokół których obracały się treści nauczania zawarte w programach języka wykładowego, rachunków, rysunków, geografii, przyrody i fizyki.

     W roku szkolnym 1910/11 Ziemia Bocheńska zbliżała się do prawie idealnego, zakładanego ustawą, powszechnego nauczania na szczeblu elementarnym. Spośród dzieci w wieku przymusu szkolnego 92,4 % objętych było nauką codzienną.

Nieocenionym źródłem wiedzy o szkole w Jodłówce i historii samej wsi w XX wieku jest Kronika szkolna, do której pierwszego wpisu dokonał kierownik szkoły 27 grudnia 1915 roku.

 

NA GÓRĘ